Достони «Ҷони ширин» (1959) ҷамъбасти сафарҳои шоир ва шарҳу эзоҳи моҳияти ҷаҳонгардии муборизи роҳи сулҳу озодӣ мебошад. Дар ин достон ҳам, монанди «Ҳасани аробакаш» ва «Чароғи абадӣ», тарҷимаи ҳоли худи Турсунзода мавқеи муҳим дорад. Фарқ дар он аст, ки лаҳзаҳои тарҷимаиҳолӣ гӯё ҳамчун як асоси бандубасти бадеӣ ё риштаи пайвандкунандаи мазмун ва масъалаҳои баёншавандаи достон «Ҷони ширин» истифода шудаанд.
Композитсияи ин достони бесюжет ба тариқи муроҷиат ба ҳамсари шоир сохта шудааст. Вале доираи муҳокимаи он васеъ буда, фактҳои ҳаёти худи шоир. халқу диёри ӯ ва халқу мамлакатҳои дигари ҷаҳон хонандаро ба хулосаҳои даркорӣ меоранд. Ҳамаи баёнот ва тавзеҳот пайваста бо якчанд масъалаи муҳимми иҷтимоӣ, сиёсӣ ва давлатӣ дода шудаанд.
Шоир, чун қаҳрамони лирикии асар, ҳисси баланди муҳаббат, садоқат ва вафодории худро нисбат ва оила — зану фарзандаш баён менамояд, ки ин ҳамчун яке аз сифатҳои одоби коммунистӣ дорои аҳамияти тарбиявӣ мебошад. Вобаста ба ин дар асар дар бораи озодӣ, хушбахтӣ ва мавқеи бузурги ҷамъиятии занони советӣ, дар бораи роли модар дар тарбияи насли нав сухан меравад. Қадрдонию қадршиносӣ нисбат ба зан — модар ҳамчун як хислати зубдаи ҷамъияти сотсиалистӣ тавсиф меёбад:

Дар диёри мо шуд одам арҷманд,
Шуд сари хамгаштаи занҳо баланд,..
Ҳеҷ коре нест бе зан, хуб шуд,
Ифтихоре нест бе зан, хуб шуд!
Хуб шуд, ки зан ба давлат ёр шуд,
Мамлакат аз дасти зан гулзор шуд...

Шарҳи маънию мазмуни сафару ҷаҳонгардии муборизони сулҳ вазифадории масъулиятноки гражданӣ, сиёсӣ ва давлатии одами советиро нишон медиҳад. Арбобони барҷастаи ҷамъияти мо бо супориши Ватану халқ ба мамлакатҳои ҷаҳон сафар мекунанд, ҳамчун тарғиботчии идеяҳои интернатсионализми пролетарӣ ва гуманизми социалистӣ амал менамоянд, ки ин дар образи қаҳрамони лирикӣ, дӯсти ӯ Николай Тихонов ва ҳамкору ҳамсафарони онон таҷассум ёфтааст, Турсунзода аҳамияти бузурги умумиинсонӣ доштани сафарҳои дӯстони худ ва шариконашро тафсир карда менависад:

Халқҳоро зиндагӣ илқо кунем,
Меҳри дилро ҳадя бар онҳо кунем,
Одамон аз дӯстӣ ёбанд бахт,
Душманӣ орад ба мардум рӯзи сахт.

Оре, одамони советӣ монанди аҷдодони номуроди худ ва дӯстони хориҷӣ бахт ҷустуҷӯ намекунанд, онҳо фақат ба мардумони озодихоҳи ҷаҳон, хусусан Шарқи хориҷӣ идеяҳои дӯстию иттиҳод ва сулҳу амониро талқин менамоянд, кӯшишу ҳаракати адолатхоҳони хориҷиро дастгирӣ мекунанд, то ки шуои озодӣ, истиқлолият ва бахту саодат бар сари онҳо низ нур афканад. Сӯзу гудози шоири муборизи Покистон Файз Аҳмади Файз, ҳасрати муборизони кишвари Ангола, беҳуқуқии мардуми ҳабаш низ аз ҳамин аст, ки он дар асар бо санъат ва образҳои барҷастаи бадеӣ тасвир шудааст.
Шоир афзоишу болоравии ҳаракати умумиҷаҳонии сулҳпарварон ва рӯҳияи зиддиҷангии мазлумонро ҳамчун ҳосили сиёсати сулҳдӯстонаи Давлати Советӣ ва ҷидду ҷаҳди намояндагони он дониста, менависад:

Аз сафар овардаам савғои хуб,
ЁДИ ёрон, ёди одамҳои хуб...
Гар ба онҳо дил диҳӣ, ҷон медиҳанд,
Ҷон ба роҳи аҳду паймон медиҳанд...
Сулҳ гӯӣ, мисли гул хандон шаванд,
Нанг гӯӣ, аз ғазаб тӯфон шаванд,

Шоир дар куҷое, ки бошад ва дар ҳар вазъият Ватани худ, мардумони он, табиати дилпазири вай ва бо онҳо пайванд будани ҳаёту нишот, фазлу камол ва илму амали худро ёд ва таъкид мекунад, ки ин шаҳодати ифтихори граждании ӯст:

Омадам, -
Дар Тоҷикистони азиз
То бубинам рӯи ёрони азиз...
То бароям бар сари кӯҳсорҳо,
Сер бинам кишварамро борҳо...
То тавонам халқро ёрӣ диҳам,
Аз зафар, аз фатҳ ахборе диҳам.

Ҳамин тариқа, «Ҷони ширин» намунаи достони лирикӣ буда, дар он ба воситаи тағйироти зисту зиндагии як оила на вусъати ҷаҳонбинии вай таҳаввулоти ҷиддии таърихӣ ва пешрафти хонадони башарият таҷассум ёфтааст.

1   2